De uitdaging

Voor de uitdaging ben ik samen met Emilie Desmit naar het FoMu in Antwerpen getrokken. Ik keek het meest uit naar de tentoonstelling 'The Enclave' van Richard Mosse, een tentoonstelling over de conflicten in Oost-Congo. Ik heb mijn aandacht vooral daarop gevestigd. Het was voor mij de eerste keer dat ik een fototentoonstelling ging bezoeken, maar het stond wel al lang op mijn 'to do listje'. Met hoge verwachtingen vertrok ik naar het FoMu om terug te komen met een andere visie en mening dankzij kunst.

De omsingeling van schermen

Wat mij direct opviel aan de tentoonstelling van Richard was dat er duidelijk twee soorten tentoonstellingen van hem plaatsvonden. Ten eerste had je een donkere ruimte waarin een tiental schermen de ruimte opvulden. Deze schermen brachten daarbij elk apart een ander beeldfragment en een ander geluid naar voor. Hierdoor ontstond er een hele warboel, een echte chaos. Je werd omsingeld door alle schermen die je aandacht trokken en die je helemaal wakker schudde en confronteerde met de harde oorlog in Oost-Congo. De schermen gingen op hun beurt aan en uit en werden begeleid door geweldadige geluiden die elk heel confronterend overkwamen. Deze geluiden vielen mij dan ook het eerst op bij het binnenkomen van de tentoonstelling. Ze kwamen zeer aanstaanjagend over en deden mijn maag samenknijpen tot een rozijntje.

In tegenstelling tot de beeldfragementen, gaf de fototentoonstelling mij net een heel kalm gevoel. De foto's hingen verspreid in een witte, niet zo ruime ruimte. Er hing zelfs een foto in een uitstulping van de kamer. Maar net omdat de foto's zo ruim uit elkaar hingen, vestigde je je aandacht op elke foto apart.

Het contrast 

Ik bleef bij elke foto stilstaan en voelde helemaal geen druk. Deze fototentoonstelling confronteerde de toeschouwer ook helemaal niet zo hard als de filmpjes. Dit komt doordat Richard zijn foto's maakt met een infraroodlicht waardoor elk beeld  vergezeld wordt met een roze/rode achtergrond (straks meer hierover). Deze achtergrond staat in contrast met de soldaten, omdat het heel levendig, vrolijk, onschuldig en zelfs kinderlijk overkomt. De soldaten daarentegen komen heel somber, agressief en geweldadig over waardoor ze ook meer de aandacht trekken.

Wat voor mij ook een geweldig puntje was aan de tentoonstelling is het magnifieke landschap dat Richard trekt. Als je naar een foto van hem kijkt van een landschap voel je je geweldig klein tegenover de natuur worden. Het laat zien hoe groot de natuur is en hoe nietig de mens is en zo'n foto's vind ik altijd schitterend.

Het thema van deze tentoonstelling is zonder twijfel: oorlog en geweld en dit op een unieke manier voorstellen: door middel van infraroodlicht. Wat hij met deze tentoonstelling wilt bereiken is mensen informeren over de oorlog in Oost-Congo, want de meeste mensen weten niet eens dat deze aan de gang is. Hij wilt sensibiliseren en mensen wakker schudden en laten zien wat voor een gruwel er plaatsvindt. Richard wilt ons wakkerschudden en ons doen laten nadenken. Ook wilt hij misschien kritiek geven op de media. De Westerse cultuur denkt alles te weten, maar het feit dat zoveel mensen niets weten over de Oost-Congolese conflicten en dat er niets aangedaan wordt, vertelt een heel ander verhaal naar mijn weten. We weten niet alles en de media is niet de enige informatiebron. Als laatste wil ik zeker ook ingaan op de vraag: waarom gebruikt hij het infraroodlicht? Hij gebruikt dit om de soldaten er nog zwarter te doen uitzien, door de roze achtergrond. Hierdoor ontstaat er een contrast tussen lichte en donkere kleuren, net zoals tussen de schoonheid van het landschap en de gruwel van de oorlog. Dat is wat hij volgens mij in kaart wilt brengen, deze gruwelijke oorlog speelt af in een onschuldig, mooi landschap.We denken namelijk steeds dat oorlog zich afspeelt in een donkere, sombere, verwoestte ruimte. We zullen oorlog nooit koppelen aan een levendige, fleurige en zelfs kinderlijke ruimte, maar eerder aan een donkere. Fotografen maken oorlogsfoto’s dan ook altijd heel donker en triest, terwijl Richard dit niet doet. Hij wilt weg van de stereotypen. Hij geeft er zijn eigen toets aan en zijn eigen visie en er zit veel meer in de foto dan normale oorlogsfoto’s. Een echte kunstenaar!

Door deze twee oorlogsfoto's naast elkaar te plaatsen en deze te vergelijken, merk je direct het verschil tussen Richard Mosses foto's en foto's van andere oorlogsfotografen. Hiermee wil ik zeker en vast niet beweren dat andere oorlogsfoto's minder goed zijn. Maar je merkt wel op dat Richard op een unieke, manier te werk gaat en dat maakt hem net wat beter dan de andere kunstenaars vind ik persoonlijk. Dat zorgt voor het tikkeltje meer.

“I guess what I’m trying to do in all my work at the Congo is to look, to see, to make visible. What I think is required is a little bit of feeling. To strike the heart a little bit. To put the viewer in to a place which is a little bit complicated, a little bit compromised. So that they realise they need to think a bit harder. I try to do that through beauty, to try to first seduce and get them to come up and take a look and then hammer them over the head once they realise, ‘shit’ this is a war zone and I’m responding to it as a beautiful place. And Eastern Congo is a very beautiful place. Yet it’s saturated with trauma and human rights violations.” - Richard Mosse